Erik Angner’in (2023) son kitabı “How Economics Can Save the World, Simple Ideas to Solve Our Biggest Problems” başlığından esinlenilmiştir.
İktisat, İktisadi Analiz ve Rekabet Hukuku’ndaki İkilemler
Rekabet hukuku dünyası birçok önemli konunun yanı sıra, yine bazı karar vericilerin ve akademisyenlerin popülist antitröst politikalarına yönelik uygulama ve düşünceleri ile meşgul olmaya başladı.[1] Bir taraftan, süregelen (ve süregidecek olan) tüketici refahı-toplam refah tartışmaları, diğer taraftan da piyasa aksaklıkları ile mücadele etme dışında daha farklı hedeflere ulaşmak için de rekabet hukukunun kullanılmak istenmesi arzusu bu tartışmaların iyice alevlenmesine yol açıyor.
Tüm bu tartışmalara, rekabet hukuku ve ekonomisinin gelişimi ve sürekli değişen ekonomik koşullara kendini devingen bir yapı içinde uyarlaması çabası olarak bakmak en mantıklısı. Aksi takdirde bir kısırdöngü ile karşılaşmak ve anlamlı / pratikte işe yarar bir sonuca ulaşmak pek olası değil gibi. İyimser olmak, tüm tartışmaların daha yaşanabilir bir dünya yaratmak için yapıldığını kabul ederek hareket etmek ve sorunlara bu ortak payda perspektifinden kolektif bir bilinçle yaklaşmak kabul edilebilir çözümlere ulaşmayı kolaylaştıracaktır.
Bu bağlamda asıl vurgulamak istediğimiz konu, tartışmalar ne kadar ateşli, uç fikirler de birbirlerinden ne kadar uzak olursa olsun, çözüm odaklı müşterek bakış açısının ekonomi perspektifli olması gerektiği. Ekonomik realitelerden, iktisadi yaklaşımlardaki yeni fikirlerden ve veri analizi ile ilgili şahit olduğumuz gelişmelerden faydalanmayan, bunlar üzerine temellendirilmeyen bir rekabet politikasının yarardan çok zarar getireceği yönünde. Bu noktada, anti-rekabetçi durumların çözümüne yönelik temel yaklaşım tarzımız şu şekilde olmalı: Ölçemediğimiz sorunlara yönelik olarak tutarlı ve çözüm odaklı bir uygulama geliştirme imkanı bulunmamaktadır. İşte, ekonomik bakış açısı ve iktisadi veri analiz teknikleri sorunların gerçek nedenlerini kavramamıza ve ölçümlememize yarıyor. Sorunları çözerek ulaşmak istediğimiz amaçlarla, bu sorunları çözmek için kullanılan araçların birbirleri ile tutarlı ve uyumlu olup olmadığını görmemize ve ortaya koymamıza yardımcı oluyor. Bu şekildeki bir yaklaşım ile günümüzde karşılaşılan sorunlarla, aynı daha önceki dönemlerdeki sorunlarda olduğu gibi, rekabet dünyasının baş edebileceğini öngörüyoruz. Ancak belirtmek gerek ki sorunlarla baş etmek için o sorunlara uygun araçların kullanılması gerekli. Örneğin değişen ekonomik ilişkiler ağı ve iktisadi yapılar göz önünde bulundurularak dijital piyasaların analizinde klasik pazar gücü ve pazar tanımı araçları yerine daha dinamik bir perspektiften inovatif yaklaşımlar geliştirmek bir zorunluluk.[2] Kompleks ekonomik yapılardaki firmalar arasındaki ilişkileri bir ağ analizi bakış açısı ile daha doğru bir şekilde anlamak ve ardından da ilgili sektörlerdeki sorunlara çözüm önerileri geliştirmek daha doğru. Bütün bunları yaparken de büyük veri analizinin sağladığı faydaları ekonomik analizlerde kullanmak ise kaçınılmaz bir ihtiyaç.[3]
Bu nedenledir ki, eğer iktisadı iktisadi bakış açısı ve iktisadi analiz teknikleri olarak kabul edersek, yazının başlığında sorduğumuz sorunun cevabı bizce “evet, iktisat rekabet hukuku dünyasını (daha tutarlı ve uyumlu bir rekabet politikası uygulanmasına imkan sağlayarak kısır tartışmalardan) kurtarabilir”.
[1] Bkz. Maciej Bernatt, (2022), “Populism and antitrust : the illiberal influence of populist government on the competition law system”, Cambridge University Press; Joshua Wright & Aurelien Portuese (2020), “Antitrust Populism: Towards a Taxonomy”, Stanford Journal of Law, Business & Finance, Vol 25:1, 131-182; Aurelien Portuese (2020), “Beyond antitrust populism: Towards robust antitrust”, Economic Affairs, Vol 40, 237–258.
[2] Bkz. Ioannis Lianos (2019), “Competition Law for a Complex Economy”, IIC – International Review of Intellectual Property and Competition Law, 50, 643–648; Michael G Jacobides & Ioannis Lianos (2021), “Rethinking Competition: From Market Failures to Ecosystem Failures”, 12 April 2021, https://www.promarket.org/2021/04/12/competition-market-failure-digital-platforms-ecosystem-regulation/ ; Amelia Fletcher, et. al. (2023), “The Effective Use of Economics in the EU Digital Markets Act”, Yale Tobin Center for Economic Policy, Policy Discussion Paper, No 8, 27 July 2023.
[3] Genel bir bakış açısı için bkz: Hall R. Varian (2014), Big Data: New Tricks for Econometrics, Journal of Economic Perspective, Vol 28, No 2, 3–28 Susan Athey, “Beyond prediction: Using big data for policy problems”, Science 355, 483–485; Matthew Harding & Jonathan Hersh (2018), “Big Data in economics”, IZA World of Labor 2018:451, doi: 10.15185/izawol.451
